ADAPTACJA ZAWODOWA OSÓB W TRUDNEJ SYTUACJI ŻYCIOWEJ

ROZDZIAŁ PIERWSZY

Kujawsko-pomorskie: kurs na ekonomię społeczną

Anna Dranikowska
Uruchom lektora:
Rozmiar czcionki: A | A+ | A++   Kontrast: Tryb kontrastu Wysoki Tryb standardowy Standardowy

Województwo kujawsko-pomorskie to region o wyjątkowo trudnej sytuacji dotyczącej zatrudnienia. Stopa bezrobocia od kilkunastu lat utrzymuje się na relatywnie stałym poziomie i należy do najwyższych w kraju. Ta niełatwa sytuacja zmusza do poszukiwania nowych rozwiązań zdolnych zmniejszyć skalę problemu. Być może jednym z takich rozwiązań są spółdzielnie socjalne. Za tym, że mieszkańcy województwa kujawsko-pomorskiego coraz chętniej decydują się na takie rozwiązanie również przemawiają liczby. W 2009 roku w województwie działało 12 spółdzielni. Teraz jest już ich kilkadziesiąt1.

(1. Podaję za katalogiem Ogólnopolskiego Związku Rewizyjnego Spółdzielni Socjalnych, www.ozrss.pl z dnia 17.03.2015 r.)

Początki

Kujawsko-pomorskie ma piękne tradycje spółdzielczości socjalnej, wiele z działających tutaj przedsiębiorstw walnie przyczyniło się do rozwoju spółdzielczości socjalnej w Polsce. Pisanie spółdzielczej historii tego regionu rozpoczęła Spółdzielnia Socjalna Od Nowa założona w 2006 roku w Chełmnie. Polskie „miasto miłości” współpracowało z Od Nową przez kilka następnych lat zlecając spółdzielni między innymi produkcję zniczy w kształcie serca, którymi co rok na okoliczność Walentynek przystrajane było miasto. Spółdzielnia w swoim najlepszym okresie zatrudniała prawie 30 osób. Wydawało się jednak, że spółdzielcze serce regionu biło wówczas w Inowrocławiu. Początki spółdzielczości socjalnej w Inowrocławiu należy datować na rok 2005. To wtedy działalność rozpoczęło Kujawskie Stowarzyszenie Ekorozwoju. KSE był organizacją społeczną działającą między innymi na rzecz osób bezrobotnych, na rzecz promowania społecznie i ekologicznie odpowiedzialnej przedsiębiorczości oraz wspierania osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. W ciągu następnych pięciu lat członkowie Stowarzyszenia, a zwłaszcza jego prezes Eugeniusz Wincławski, zaangażowali się w założenie aż pięciu spółdzielni socjalnych: Spółdzielni Socjalnej Kołodziej, Spółdzielni Socjalnej Korab, Spółdzielni Socjalnej Odrodzenie, Spółdzielni Socjalnej Ines oraz Spółdzielni Socjalnej Inopraca. Inicjatywy te w najlepszym razie można jednak nazwać umiarkowanym sukcesem – jednej udało się nawet zrealizować niewielki projekt w ramach Funduszu Inicjatyw Obywatelskich. Powołany dzięki wsparciu projektowemu Klub Przedsiębiorczości Społeczno – Internetowej szybko zakończył jednak swoją działalność. O pierwszych spółdzielniach inowrocławskich słuch zaginął.

Przynajmniej jedna z nich – Spółdzielnia Socjalna Ines – zdążyła jednak przystąpić do projektu Kujawsko – Pomorski Ośrodek Wspierania Ekonomii Społecznej realizowanego przez Stowarzyszenie Na Rzecz Spółdzielni Socjalnych w partnerstwie ze Stowarzyszeniem na rzecz Rozwoju Kobiet Gineka z Bydgoszczy 2.

(2. Więcej na temat partnerstwa SNRSS i Stowarzyszenia Gineka w artykule Aleksandry Wojtaszek: Wspieramy ekonomię społeczną w województwie kujawsko-pomorskim, w: Wielkopolski Ośro- dek Ekonomii Społecznej, Stowarzyszenie Na Rzecz Spółdzielni Socjalnych, Poznań 2014 r.)

To Bydgoszcz miała bowiem stać się stolicą spółdzielczości w województwie kujawsko-pomorskim.

KPOWES

W 2009 roku w Bydgoszczy powstała pierwsza w tym mieście spółdzielnia socjalna – Spółdzielnia Socjalna Elles. Spółdzielnia prowadziła zakład fryzjerski i kosmetyczny. Mimo przejściowych problemów i personalnej zawieruchy spółdzielnia działa dziś. Spółdzielnia Socjalna Elles jest ważna z jeszcze jednego powodu – do jej założenia przyczyniło się Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Kobiet Gineka, które rok później w partnerstwie ze Stowarzyszeniem Na Rzecz Spółdzielni Socjalnych rozpoczęło realizację projektu Kujawsko – Pomorski Ośrodek Wspierania Ekonomii Społecznej. Projekt miał trzy edycje. W tym czasie powstało kolejnych kilkanaście przedsiębiorstw społecznych. Wiele z nich działa do dziś, niektóre okazały się być kamieniami milowymi w rozwoju spółdzielczości. Taką spółdzielnią była na przykład Spółdzielnia Socjalna Bydgoszczanka – pierwsza spółdzielnia socjalna założona przez dwie jednostki samorządowe w 2010 roku, w miejsce likwidowanego Zakładu Robót Publicznych. Do najważniejszych celów Bydgoszczanki należało stworzenie możliwości zatrudniania bezrobotnych pracowników likwidowanego ZRP i organizowanie osobom bezrobotnych prac społecznie użytecznych. Oba te cele zostały zrealizowane, a spółdzielnia stała się przykładem dla jednostek samorządowych z całego kraju. Bydgoszcz to również siedziba Spółdzielni Socjalnej Kreatywni. Założona w 2009 roku spółdzielnia z powodzeniem działa na rynku do dziś, a w 2013 roku zdobyła nagrodę Lodołamacza dla najlepszego Zakładu Pracy Chronionej w Polsce. To nie tylko pierwsza spółdzielnia socjalna w kraju założona przez osoby niepełnosprawne, to również spółdzielnia zatrudniająca największą liczbę osób niepełnosprawnych. Kreatywni od kilku lat regularnie realizują projekty zwiększające uczestnictwo osób niepełnosprawnych na rynku pracy. I regularnie nagradzani są w branżowych konkursach za innowacyjność i promowanie nowych rozwiązań.

A przecież Bydgoszcz to także Światłownia, czyli klubokawiarnia prowadzona przez Spółdzielnię Socjalną Widzących Duszą Światełko. Regularne koncerty i wydarzenia artystyczne zapewniły kawiarni stałe miejsce na mapie kulturalnej Bydgoszczy. W Bydgoszczy działa również inna doświadczona spółdzielnia – Spółdzielnia Socjalna Nasz Dom. Spółdzielcy z Bydgoszczy jako jedni z pierwszych zdecydowali się na otworzenie Domu Opieki Dziennej. Zebrane doświadczenia procentowały – w 2015 roku spółdzielcy byli gospodarzami ogólnopolskiego branżowego spotkania spółdzielni socjalnych działających w branży opiekuńczej.

W branży opiekuńczej, dedykowanej jednak zdecydowanie młodszym podopiecznym, działa również Spółdzielnia Socjalna Signum z Golub – Dobrzynia. Pierwsza spółdzielnia w powiecie golubsko-dobrzyńskim prowadzi swoją działalność nieprzerwanie od 2010 roku. Panie prowadzą w Golubiu-Dobrzyniu Niepubliczny Punkt Przedszkolny Mały Książe.

Nowi ludzie, nowe pomysły

W miarę upływu lat spółdzielczością socjalną interesowały się kolejne grupy osób i instytucji, w tym również osoby prawne. I tak na przykład Markowicką Spółdzielnię Socjalną Nazaret założyła parafia i Caritas, a w tworzenie Spółdzielni Socjalnej Komtur zaangażowała się Chorągiew Kujawsko-Pomorska Związku Harcerstwa Polskiego. Ostatnie lata to również dalszy wzrost zaangażowania jednostek samorządu terytorialnego. W ramach projektu PWP Od wykluczenia do zatrudnienia – aktywizacja zawodowa osób w trudnej sytuacji życiowej w tworzenie spółdzielni socjalnych zaangażowały się jednostki samorządowe z Aleksandrowa Pomorskiego i Golubia Dobrzynia.

Zdecydowanemu poszerzeniu uległ również zakres działalności spółdzielni. W Toruniu powstał na przykład Kulturhauz. Kulturhauz spółdzielnia socjalna, która prowadzi Społeczny Dom Kultury oraz hostel. Spółdzielnie coraz chętniej wkraczają w branże do tej pory słabo kojarzone ze spółdzielczością, jak na przykład projektowanie graficzne i urbanistyczne (Spółdzielnia Socjalna Lajma), działalność związaną z turystyką lokalną (Spółdzielnia Socjalna Komtur) czy nawet produkcję mebli z palet (Spółdzielnia Socjalna SAMI – PACK). Jak widać sektor kreatywny rozwija się w kujawsko-pomorskim coraz lepiej. Po niełatwym początku dobrze radzi sobie również Inowrocław. Sukcesami założycieli okazały się Inowrocławska Spółdzielnia Socjalna, która do dzisiaj z powodzeniem świadczy usługi sprzątające oraz Spółdzielnia Socjalna Twoje Smaki. Ta druga od dwóch lat prowadzi w Inowrocławiu restaurację – pracują w niej osoby z niepełnosprawnościami.

Ośrodki Wsparcia

Ten rozwój nie byłby możliwy bez intensywnej działalności Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej. Obecnie w województwie kujawsko-pomorskim działa ich tu aż sześć : obok Kujawsko-Pomorskiego Ośrodka Wsparcia Ekonomii Społecznej III prowadzonego przez Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Kobiet Gineka trzeba wymienić również: Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej w Toruniu prowadzony przez Stowarzyszenie TŁOK, Kujawsko – Pałuckie Centrum Ekonomii Społecznej (prowadzone przez Wyższą Szkołę Gospodarki w Bydgoszczy), Kujawsko-Pomorski Inkubator Przedsiębiorczości Społecznej(prowadzony przez Fundację Gospodarczą Pro-Europa), Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej SUKCES prowadzone przez Centrum Kultury i Edukacji Zenit oraz Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej w Toruniu prowadzony przez Europejskie Centrum Edukacji i Młodzieży. Cała szóstka stara się obecnie o akredytację Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. To przesłanki do tego, żeby twierdzić że ekonomia społeczna ma przed sobą dobre perspektywy.

Nie bez znaczenia pozostają także działania toruńskiego Regionalnego Ośrodka Ekonomii Społecznej, który od samego początku aktywnie wspiera działania na rzecz rozwój u ekonomii społecznej i mocno angażuje się w ich promocję.

W takich warunkach Stowarzyszenie Na Rzecz Spółdzielni Socjalnych oraz Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Kobiet Gineka rozpoczęły w 2013 roku realizację projektu: PWP Od wykluczenia do zatrudnienia – adaptacja zawodowa osób w trudnej sytuacji życiowej.

ADA – założenia projektu

Wykluczenie społeczne to nie tylko proces stygmatyzacji przez społeczeństwo, ale także utrata zdolności postrzegania siebie jako pełnowartościowego człowieka – to zdanie otwierało diagnozę, przeprowadzoną na potrzeby projektu. Dlatego też celem projektu była poprawa sytuacji społeczno-zawodowej trzydziestu osób zagrożonych wykluczeniem społecznym z terenu województwa kujawsko-pomorskiego. Cel ten planowaliśmy osiągnąć poprzez aktywizację społeczno – zawodową oraz umożliwienie zatrudnienia w spółdzielni socjalnej.

Projekt miał zwiększyć aktywność zawodową naszych beneficjentów oraz podnieść ich kompetencje i poszerzyć kwalifikacje zgodnie z określoną ścieżką zawodową, wreszcie, zapewnić stabilne zatrudnienie w spółdzielni socjalnej, która stanowić będzie stałe źródło dochodów także po zakończeniu projektu. Zwiększanie kwalifikacji możliwe było dzięki szkoleniom, stażom i zatrudnieniu subsydiowanemu. Uczestnicy korzystali z pomocy coacha, brali udział w szkoleniach zawodowych i wizytach studyjnych, podglądali dobre praktyki spółdzielni socjalnych z Włoch.

Realizacja tego celu wymagała jednak prawidłowego zdefiniowania i osiągnięcia celów kolejnych – niezbędne było wsparcie jednostek samorządu terytorialnego z województwa kujawsko-pomorskiego – to one miały spółdzielnie utworzyć. Dlatego w ramach projektu PWP od wykluczenia do zatrudnienia – adaptacja zawodowa osób w trudnej sytuacji życiowej realizowane były dwie równoległe ścieżki wsparcia:

  • wsparcie samorządu w zakresie diagnozy lokalnej, opracowania innowacyjnego modelu wsparcia dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym przy wykorzystaniu rozwiązań spółdzielczych i jego implementacji;
  • wsparcie dla przyszłych pracowników spółdzielni w postaci – opracowanie Indywidualnych Planów Działania, warsztaty rozwoju osobistego, kursy zawodowe, wsparcie coachingowe, staże i zatrudnienie subsydiowane, środki na doposażenie stanowisk pracy, warsztaty studyjne w samorządowych spółdzielniach socjalnych (dobre praktyki).

Ważnym elementem projektu stał się ponadto transfer wiedzy i innowacyjnych rozwiązań z Włoch, które umożliwiło nam partnerstwo z Federazione Trentina della Cooperazione (Federacja Spółdzielczości Prowincji Trentino). Prowadzona przez Federację animacja społeczności lokalnej pod kątem możliwości realizacji usług użyteczności publicznej przez spółdzielnie socjalne jest dobrą praktyką mechanizmu możliwego do zaaplikowania w Polsce.

Do projektu przystąpiły jednostki samorządu terytorialnego z Aleksandrowa Kujawskiego i gminy Waganiec, Caritas Archidiecezji Gnieźnieńskiej i parafia w Markowicach, powiat golubsko-dobrzyński oraz gminy: Golub – Dobrzyń i Radomin.

Realizatorzy

Lider: Stowarzyszenie Na Rzecz Spółdzielni Socjalnych

Stowarzyszenie Na Rzecz Spółdzielni Socjalnych powstało w 2003 roku. Przez pierwsze dwa lata funkcjonowało jako Stowarzyszenie Nasz Dom, żeby od 2005 roku działać już pod obecną nazwą. Prezesem Stowarzyszenia jest Przemysław Piechocki, funkcję wiceprezesów pełnią: Jagoda Paluch i Wiesław Zwierzchowski. W 2006 roku Stowarzyszenie zostało wpisane do prowadzonego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu rejestru instytucji szkoleniowych pod numerem ewidencyjnym 2.30/00145/2006.

Od początku działalności Stowarzyszenia w centrum jego zainteresowania znajdowały się spółdzielnie socjalne oraz osoby zagrożone wykluczeniem społecznym. Kluczowym zadaniem Stowarzyszenia jest bowiem tworzenie nowych i wspieranie już istniejących podmiotów ekonomii społecznej.

Głównym obszarem działalności Stowarzyszenia jest województwo wielkopolskie, ze szczególnym uwzględnieniem subregionu konińskiego. W swojej działalności Stowarzyszenie nigdy nie kierowało się jednak kryterium terytorialnym inicjując i wspierając działania z zakresu ekonomii społecznej również na terenie całego kraju. Dlatego w 2009 roku Stowarzyszenie wspólnie z partnerem z Bydgoszczy powołało do istnienia ośrodek wspierania ekonomii społecznej w województwie kujawsko-pomorskim. Współpraca okazała się na tyle pomyślna, że w latach 2009-2013 Stowarzyszenie we współpracy z partnerem zrealizowało tam dwie edycje projektu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Ekonomii Społecznej. To przy wsparciu tego Ośrodka postała pierwsza w Polsce spółdzielnia socjalna założona przez dwie jednostki samorządu terytorialnego – Spółdzielnia Socjalna Bydgoszczanka. W następnych latach Stowarzyszenie miało założyć o wiele więcej właśnie takich przedsiębiorstw.

Podczas realizacji projektu Wspólna Praca Nas Wzbogaca realizowanym w partnerstwie z Agencją Rozwoju Regionalnego z Konina w latach 2011-2013 Stowarzyszenie poszerzyło katalog świadczonych usług o przyznawanie dotacji na założenie spółdzielni socjalnych. Podczas realizacji tego projektu powstała pierwsza w Wielkopolsce spółdzielnia założona przez dwie osoby prawne – Spółdzielnia Socjalna Akcent Europe. Przyznawanie dotacji na założenie spółdzielni socjalnych było kontynuowane dzięki zrealizowanym już samodzielnie kolejnym projektom Stowarzyszenia: PWP Wielkopolski Ośrodek Ekonomii Społecznej oraz Koniński Ośrodek Wspierania Ekonomii Społecznej.

W czasie swojej – ponad dziesięcioletniej działalności Stowarzyszenie niejednokrotnie wypracowywało rozwiązana innowacyjne, wdrażane obecnie w wielu miejscach w całej Polsce. Należą do nich między innymi: model tworzenia spółdzielni socjalnych przy zakładach poprawczych, model aktywnego wsparcia dla osób zagrożonych eksmisją, model tworzenia samorządowych spółdzielni socjalnych, model budowania spółdzielni socjalnych przy Warsztatach Terapii Zajęciowej.

Stowarzyszenie regularnie prowadzi również szkolenia, edukacyjne oraz organizuje konferencje oraz fora upowszechniające osiągnięcia i dobre praktyki ekonomii społecznej – SNRSS było m.in. organizatorem dwóch Ogólnopolskich Forów Spółdzielczości Socjalnej (2010 i 2012 rok).

Partner: Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Kobiet Gineka

Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Kobiet GINEKA powstało pod koniec 2006 roku. Tworzą je kobiety w różnym wieku, o różnym statusie zawodowym i rodzinnym, które połączyły wspólne cele:

  • upowszechnianie i ochrona praw kobiet,
  • inicjowanie i realizacja programów przyczyniających się do aktywizacji kobiet (zawodowej, społecznej),
  • pomoc w podejmowaniu i rozwijaniu przez kobiety działalności zawodowej, gospodarczej, społecznej, kulturalnej,
  • propagowanie idei dobroczynności,
  • ochrona i promocja zdrowia,
  • integracja środowisk kobiecych poprzez organizowanie forum, warsztatów,
  • propagowanie idei integracji europejskiej w środowisku kobiet,
  • promocja edukacji i samokształcenia kobiet niezależnie od wieku.

W roku 2007 członkinie Stowarzyszenia zainteresowały się ekonomią społeczną - jako sektorem gospodarki tworzonym przez organizacje i instytucje łączące w działaniach aspekty ekonomiczne i społeczne. Tym samym, w kręgu ich zainteresowań znalazły się podmioty ekonomii społecznej będące nowymi formami aktywizacji osób bezrobotnych i zapobiegania ich społecznej marginalizacji.

Od lutego do maja 2008 roku Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Kobiet GINEKA uczestniczyło w cyklu szkoleń pt. „Upowszechnianie ekonomii społecznej w Polsce na podstawie doświadczeń inicjatywy wspólnotowej EQUAL” i „Strefa Ekonomii Społecznej”. Brało także czynny udział w warsztatach oraz wizytach studyjnych, które pozwoliły podjąć inicjatywę zmierzającą do utworzenia pierwszej w Bydgoszczy spółdzielni socjalnej – Spółdzielni Socjalnej Elles.

 

PRZEJDŹ DO ROZDZIAŁU DRUGIEGO