ADAPTACJA ZAWODOWA OSÓB W TRUDNEJ SYTUACJI ŻYCIOWEJ

ROZDZIAŁ DRUGI

Formalno-prawne aspekty działalności spółdzielni socjalnych zakładanych przez osoby prawne

Zbigniew Prałat
Uruchom lektora:
Rozmiar czcionki: A | A+ | A++   Kontrast: Tryb kontrastu Wysoki Tryb standardowy Standardowy

Spółdzielnia socjalna to narzędzie aktywizacji społecznej i zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym wprowadzone do polskiego prawodawstwa ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. nr 99 poz. 1001 z późn. zmianami). Funkcjonowanie spółdzielni socjalnych zostało opisane w dziale V ustawy z dnia 16 września 1982 roku Prawo spółdzielcze. Nie była to instytucja zbyt rozbudowana – rodzaj spółdzielni, różniący się od innych przede wszystkim tym, że mogło ją założyć już pięć osób, z zastrzeżeniem, że mogą to być wyłącznie osoby zagrożone wykluczeniem społecznym. Na tej podstawie zaczęły tworzyć się pierwsze spółdzielnie socjalne. Był to ważny krok na drodze do budowania pełnego systemu walki z wykluczeniem społecznym, mankamentem ówczesnych rozwiązań była jednakże ich niepełność i przekonanie, że spółdzielnia socjalna jest jednym z wielu rodzajów instytucji bez szczególnej pomocy ze strony państwa. Obecnie sytuacja wygląda zupełnie inaczej.

Ustawa z 27 kwietnia 2006 roku o spółdzielniach socjalnych uregulowała wiele spraw związanych z tworzeniem i funkcjonowaniem spółdzielni socjalnych. Spółdzielnię socjalną w dalszym ciągu mogły założyć wyłącznie osoby zagrożone wykluczeniem społecznym, a więc bezrobotni, osoby z niepełnosprawnościami oraz osoby objęte zakresem działania ustawy o zatrudnieniu socjalnym. Tym razem jednak dopuszczono możliwość członkostwa w spółdzielni tzw. ekspertów, a więc osób niezagrożonych wykluczeniem społecznym, których praca na rzecz spółdzielni wymaga szczególnych kwalifikacji, nieposiadanych przez innych członków spółdzielni, w wysokości maksymalnie 20% członków spółdzielni. Wprowadzono też możliwość członkostwa w spółdzielni, ale nie zakładania jej, organizacji pozarządowych oraz gminnych osób prawnych, takich jak np. ośrodki pomocy społecznej, jeżeli statut spółdzielni tego nie zakazywał. Inne istotne zmiany to: zniesienie opłat za rejestrację w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (art. 6 ust. 3) oraz wprowadzenie możliwości refundacji części składek na ubezpieczenie społeczne (art. 12 ust. 3). Istniała też możliwość zwolnienia z podatku dochodowego od osób prawnych tej części dochodów spółdzielni, które zostaną wydatkowane na reintegrację społeczną i zawodową. Pomoc ta (z wyłączeniem ulgi podatkowej) była pomocą de minimis1 i była znacząca dla nowo powstających spółdzielni, których początkowo nie było zbyt wiele. Jak założył ustawodawca, zakładano około 20 spółdzielni rocznie, w większości w wyniku realizacji projektów ze środków unijnych, ale także w wyniku inicjatywy oddolnej. Niestety, część spółdzielni socjalnych powstałych w wyniku zastosowania ustawy o spółdzielniach socjalnych w jej pierwszej wersji w ogóle nie rozpoczęła działalności, ani gospodarczej, ani w sferze zadań pożytku publicznego. Działo się tak, ponieważ nie było narzędzi do stosowania ustawy – urzędy pracy nie wiedziały często, w jaki sposób stosować narzędzie w postaci refundacji części składek na ubezpieczenie społeczne i w innych formach wspierać spółdzielnie, a dla wielu spółdzielców droga sądowa do rejestracji spółdzielni często okazywała się zbyt trudna i skomplikowana. Samo prowadzenie też przedsiębiorstwa okazało się rzeczą niełatwą, zwłaszcza dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, nieposiadających często doświadczenia, kwalifikacji czy umiejętności do prowadzenia wspólnej firmy. Tych kwalifikacji i zaplecza miały w wielu przypadkach dostarczyć albo organizacje pozarządowe lub gminne osoby prawne, dlatego przystąpiono do prac nad nowelizacją ustawy.

(1. Pomoc de minimis to dopuszczona prawem unijnym pomoc publiczna, jakiej może udzielić państwo, bez konieczności uzyskiwania zgody Komisji Europejskiej, jednak podlega ona monitorowaniu. Pomoc de minimis może być udzielana przez różne instytucje, w różnych formach i na różne cele. Podlega ona sumowaniu i posiada ustalone dopuszczalne pułapy wartości. Łączna wartość pomocy de minimis dla jednego przedsiębiorcy nie może przekroczyć równowartości 200 000 EUR lub 100 000 EUR (dla podmiotu działającego w sektorze transportu drogowego towarów) w okresie trzech kolejnych lat podatkowych. Wartość pomocy de minimis udzielonej przedsiębiorcy przeliczana jest na EUR po średnim kursie walut obcych ogłaszanym przez Narodowy Bank Polski, obowiązującym w dniu udzielenia pomocy.)

Nowelizacja ustawy o spółdzielniach socjalnych

Kolejnym istotnym krokiem było uchwalenie ustawy z dnia 7 maja 2009 roku o zmianie ustawy o spółdzielniach socjalnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Wprowadzenie tych zmian nie było rewolucją, bardziej ewolucją, która jednak na trwałe miała zmienić krajobraz spółdzielczości socjalnej w Polsce. Z perspektywy czasu można wskazać, że dwie zmiany były najważniejsze (inne miały charakter głównie redakcyjny): możliwość tworzenia spółdzielni socjalnych przez osoby prawne, takie jak jednostki samorządu terytorialnego, organizacje pozarządowe czy kościelne osoby prawne oraz wprowadzenie nowych instrumentów wsparcia publicznego dla spółdzielni socjalnych.

Spółdzielnie socjalne tworzone przez osoby prawne.

Od momentu wprowadzenia zmian, spółdzielnie socjalne zaczęły być tworzone i prowadzone nie tylko przez osoby zagrożone wykluczeniem społecznym, które pozostają grupą docelową spółdzielni, ale również przez podmioty działające w sferze reintegracji społecznej i zawodowej, tj. głównie przez jednostki samorządu terytorialnego, organizacje pozarządowe takie jak stowarzyszenia i fundacje oraz – w mniejszym zakresie – kościelne osoby prawne. Liderem w powstawaniu takich spółdzielni jest województwo wielkopolskie, w którym powstało już kilkadziesiąt takich spółdzielni. Jednostki samorządu terytorialnego, organizacje pozarządowe i kościele osoby prawne, które chcą zostać członkiem założycielem (jak również członkiem istniejącej spółdzielni) muszą spełnić szereg powinności: w pierwszej kolejności wymagana jest uchwała organu stanowiącego tego podmiotu. Założone spółdzielnie mają obowiązek zatrudnić w ciągu 6 miesięcy od dnia rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym pięć osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, tj. takich, które mogłyby być założycielami spółdzielni socjalnej. Spółdzielnia taka ma również obowiązek utrzymać taki poziom zatrudnienia, tj. minimum pięciu osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, przy czym maksymalny czas przerwy w tym zatrudnieniu może wynieść trzy miesiące. Jeśli przerwa jest dłuższa spółdzielnia taka winna się poddać likwidacji. Z kolei pracownik – osoba zagrożona wykluczeniem społecznym na dzień zatrudnienia w spółdzielni – ma prawo po 12 miesiącach nieprzerwanego zatrudnienia w spółdzielni socjalnej uzyskać członkostwo w spółdzielni. Dodatkowym warunkiem jest złożenie deklaracji członkowskiej i zadeklarowanie w niej spełnienia kryteriów statutowych członkostwa (te kryteria to głównie wymagana wpłata wpisowego oraz zadeklarowanie udziałów). Jeśli kandydat spełni wymienione kryteria spółdzielni nie ma prawa członkostwa odmówić.

Członkowie założyciele takich spółdzielni zlecają zadania własne spółdzielnia i dzieje się to coraz częściej, a działanie to pozwala na większą kontrolę jakości wykonywanych przez spółdzielnię usług, nierzadko zaś także na obniżeniu kosztów realizacji zadań. Nie można zapominać, że spółdzielnia socjalna jest zasadniczo instytucją non – profit, czyli organizacją nienastawioną na maksymalizację zysku. Zgodnie z art. 10 ustawy o spółdzielniach socjalnych, zysk (nadwyżka bilansowa) spółdzielni nie może podlegać podziałowi pomiędzy członków spółdzielni, w szczególności nie może być przeznaczany na zwiększenie funduszu udziałowego, jak również nie może być przeznaczona na oprocentowanie udziałów członków. W obecnym stanie prawnym nadwyżka bilansowa musi być podzielona na fundusz zasobowy (nie mniej niż 40%), działania reintegracyjne (nie mniej niż 40%) i ewentualnie na fundusz inwestycyjny. Ponadto coraz więcej samorządów korzysta z możliwości zlecania zadań własnych o charakterze użyteczności publicznej w ramach procedury „in house“, a więc z pominięciem procedury przetargowej wskazanej w ustawie z dnia 29 stycznia 2004 roku Prawo zamówień publicznych. Aby z tej możliwości skorzystać, spełnione muszą zostać dwa podstawowe warunki łącznie, tj. jednostki samorządu terytorialnego sprawują pełną kontrolę nad spółdzielnią socjalną, a spółdzielnia wykonywała swoją działalność w zasadniczej części na rzecz tych jednostek.

Ponadto, w zgodzie z art. 15 ustawy o spółdzielniach socjalnych, działalność spółdzielni socjalnej może zostać wsparta ze środków budżetu państwa lub środków budżetu jednostki samorządu terytorialnego, w szczególności poprzez:

  • dotacje;
  • pożyczki;
  • poręczenia, o których mowa w art. 5a ust. 6;
  • usługi lub doradztwo w zakresie finansowym, księgowym, ekonomicznym, prawnym i marketingowym;
  • zrefundowanie kosztów lustracji.

Należy przy tym zaznaczyć, że nie jest to katalog zamknięty i jednostki samorządu terytorialnego mogą samodzielnie decydować, jakie wsparcia udzielą spółdzielni socjalnej. Może to być np. użyczenie lokalu koniecznego do prowadzenia działalności spółdzielni. Dodatkowo, w przypadku spółdzielni socjalnych tworzonych przez osoby prawne, wkład organizacji pozarządowych, kościelnych osób prawnych lub jednostek samorządu terytorialnego może polegać na przeniesieniu lub obciążeniu własności rzeczy lub innych praw, a także na dokonaniu innych świadczeń na rzecz spółdzielni socjalnej, w szczególności na wykonywaniu świadczeń przez wolontariuszy lub pracowników tych podmiotów (art. 5a ust. 5 ustawy).

Dlaczego samorządom opłaca się zakładać i współpracować ze spółdzielniami socjalnymi tworzonymi przez osoby prawne?2:

  1. Spółdzielnia socjalna ma obowiązek zatrudniać co najmniej 50% osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Z uwagi na fakt, iż spółdzielnie socjalne najczęściej są mikro lub małymi przedsiębiorstwami, ich zasięg oddziaływania ma charakter lokalny. Tym samym spółdzielnie tworzą miejsca pracy w obrębie wspólnoty samorządowej, a pieniądze pracowników pozostają w gminie, powiększając lokalny dobrobyt. Każdy dodatkowo zatrudniony oznacza realne zmniejszanie wydatków na pomoc społeczną oraz przychód gminy z płaconych podatków;
  2. Spółdzielnia socjalna może realizować usługi społeczne na rzecz samorządu zarówno w formule zakupu usługi w trybie zamówienia publicznego (w tym za strzeżonego), jak i zlecenia zadania publicznego w trybie przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Ponadto, gdy członkami spółdzielni socjalnej są wyłącznie jednostki samorządu terytorialnego (a więc sprawują pełną kontrolę nad spółdzielnią), a spółdzielnia wykonuje działalność w zasadniczej części na rzecz tych jednostek, mają one możliwość powierzania spółdzielniom socjalnym zadań o charakterze użyteczności społecznej bez konieczności stosowania procedur udzielania zamówień publicznych określonych w ustawie Prawo zamówień publicznych („in house”).
  3. Spółdzielnia socjalna nie generuje takich kosztów, jak przedsiębiorstwo tradycyjne z uwagi na fakt, że najistotniejszym jej celem jest utrzymanie i rozwijanie miejsc pracy, a nie generowanie zysku dla udziałowców. Nadwyżkę bilansową spółdzielni socjalnej przeznacza się w całości na reintegrację społeczną i zawodową oraz jej rozwój. Nie oznacza to, że spółdzielnia socjalna realizuje usługi za półdarmo, lecz jest znacznie bardziej efektywna kosztowo i może być atrakcyjna cenowo w stosunku do przedsiębiorstw prywatnych i równie wysokiej jakości usług.
  4. Spółdzielnia socjalna stanowi obecnie podmiot preferowany w działaniach krajowych (poprzez wsparcie państwa i samorządu, takie jak dotacje, pożyczki, poręczania, refundację składek ZUS, udostępnianie lokalów, wsparcie merytoryczne ośrodków wsparcia ekonomii społecznej, itp.). Oznacza to, że przewiduje się wsparcie państwa na tworzenie miejsc pracy w spółdzielniach socjalnych. Dodatkowo spółdzielnie socjalne mogą korzystać ze wsparcia instytucjonalnego – doradztwa prawnego, finansowego, marketingowego oraz innych usług – od podmiotów wspierających ekonomię społeczną (OWES i inne), co znacząco wpływa na profesjonalizację działalności spółdzielni i zwiększanie ich efektywności.
  5. Spółdzielnia socjalna może dać pracę osobom, które dziś jej nie mają, a często korzystają ze świadczeń pomocy społecznej. Należy zatem rozważyć finansowanie powołania spółdzielni, które będą realizowały użyteczne działania na rzecz samorządu, zamiast zwiększania wydatków związanych z utrzymywaniem osób bezrobotnych w ich bierności. Ostateczną decyzję powinna poprzedzać diagnoza potrzeb społecznych i możliwości oddziaływania samorządu.
  6. Współpraca samorządu ze spółdzielniami socjalnymi nie oznacza przymusu stosowania preferencji bez względu na poziom oferowanych usług. Przeciwnie, preferencje dla spółdzielni socjalnych muszą wiązać się z wymogiem jakości i terminowości. Preferencje publiczne nie oznaczają ani działań charytatywnych, ani tolerowania usług niskiej jakości.
  7. Współpraca samorządu ze spółdzielniami socjalnymi nie oznacza przymusu stosowania preferencji bez względu na poziom oferowanych usług. Przeciwnie, preferencje dla spółdzielni socjalnych muszą wiązać się z wymogiem jakości i terminowości. Preferencje publiczne nie oznaczają ani działań charytatywnych, ani tolerowania usług niskiej jakości.

(2. Na podstawie projektu Standardów współpracy jednostek samorządu terytorialnego ze spółdzielniami socjalnymi w zakresie realizacji usług społecznych użyteczności publicznej (w interesie ogólnym); Ogólnopolski Związek Rewizyjny Spółdzielni Socjalnych, Stowarzyszenie Na Rzecz Spółdzielni Socjalnych, Fundacja Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych, 2015.)

Tryb powoływania spółdzielni socjalnej

Art. 4 ustawy o spółdzielniach socjalnych wskazuje, kto może założyć spółdzielnię socjalną. Przede wszystkim są to osoby zagrożone wykluczeniem społecznym (art. 4 ust. 1 pkt 1-3), które posiadają pełną zdolność do czynności prawnych, a także inne osoby fizyczne, przy czym ich liczba nie może być większa niż 50% liczby członków założycieli. Ponadto spółdzielnię socjalną założyć mogą trzy rodzaje podmiotów prawnych:

  1. Organizacje pozarządowe – w rozumieniu przepisów o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (art. 4 ust. 2 pkt 2 ustawy o spółdzielniach socjalnych);
  2. Jednostki samorządu terytorialnego (art. 4 ust. 2 pkt 2 ustawy o spółdzielniach socjalnych);
  3. Kościelne osoby prawne (art. 4 ust. 2 pkt 3 ustawy o spółdzielniach socjalnych).

Liczba założycieli spółdzielni socjalnej nie może być niższa niż dwa w przypadku osób prawnych, z tym że ustawa o spółdzielniach socjalnych nie określa jaki ma być skład osób prawnych tworzących spółdzielnię. Osoby takie same mogą swobodnie kształtować listę członków spółdzielni.

Najczęściej zadawane pytania

Czy możliwe jest tworzenie spółdzielni socjalnej od początku składającej się jednocześnie i z osób fizycznych i z osób prawnych?

Nie, ponieważ ustawa o spółdzielniach socjalnych w art. 5 ust. 1 wskazuje dwa przypadki, dwie możliwości – osobne – składu członkowskiego spółdzielni socjalnej.

Kto w imieniu osoby prawnej podejmuje decyzję (uchwałę) o powo- łaniu spółdzielni socjalnej?

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt. 4 do wniosku o wpis spółdzielni socjalnej do Krajowego Rejestru Sądowego załącza się uchwałę organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego, kościelnej osoby prawnej lub organizacji pozarządowej o powołaniu spółdzielni socjalnej, w przypadku gdy organem założycielskim jest organizacja pozarządowa, kościelna osoba prawna lub jednostka samorządu terytorialnego.

Na jakiej podstawie – oprócz ustawy o spółdzielniach socjalnych – i w jaki sposób można podjąć taką uchwałę?

Wszystko zależy od jednostki powołującej spółdzielnię. I tak, w przypadku:

Organizacji pozarządowych czyni to Walne Zgromadzenie (Zebranie) Członków na podstawie Statutu stowarzyszenia, w przypadku fundacji – organ do tego powołany, np. Zarząd, jeśli w fundacji nie ma organu kontrolnego (np. Rady Fundacji) czy też właśnie Rada Fundacji, pod warunkiem, że uprawnienia te wynikają ze statutu fundacji.


Kościelnych osób prawnych – w tym przypadku decyzję o utworzeniu (wraz z innymi podmiotami) podejmuje właściwy organ kościelnej osoby prawnej, np. dzieje się to dekretem właściwego biskupa (w przypadku spółdzielni tworzonej przez diecezję) czy właściwej Rady Kościoła. Kwestie te regulują szczegółowo zapisy wewnętrzne kościołów i związków wyznaniowych.


Jednostek samorządu terytorialnego – wszystko zależy od konkretnej jednostki.


Gmina – Zgodnie z art. 18 pkt. 9 lit. f ustawy o samorządzie gminnym uchwałę o utworzeniu lub przystąpieniu do spółdzielni socjalnej podejmuje rada gminy i jest to jej wyłączna właściwość. W uchwale takiej należy ponadto przyjąć projekt statutu spółdzielni socjalnej oraz można wskazać pełnomocnika/pełnomocników, którzy w imieniu gminy wezmą udział w Zebraniu Członków Założycieli powołującym spółdzielnię socjalną (to znaczy wskazujemy, komu powierza się wykonanie uchwały). Uchwała taka winna też zawierać uzasadnienie.


Powiat – Zgodnie z art. 12 pkt. 8 f ustawy o samorządzie powiatowym uchwałę o utworzeniu lub przystąpieniu do spółdzielni socjalnej podejmuje rada powiatu i jest to jej wyłączna właściwość. W uchwale takiej należy ponadto przyjąć projekt statutu spółdzielni socjalnej oraz można wskazać pełnomocnika/pełnomocników, którzy w imieniu powiatu wezmą udział w Zebraniu Członków Założycieli powołującym spółdzielnię socjalną (to znaczy wskazujemy, komu powierza się wykonanie uchwały). Uchwała taka winna też zawierać uzasadnienie.


Województwo – Zgodnie z art. 18 pkt. 19 lit. e ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa uchwałę o utworzeniu lub przystąpieniu do spółdzielni socjalnej podejmuje sejmik województwa i jest to jego wyłączna właściwość. W uchwale takiej należy ponadto przyjąć projekt statutu spółdzielni socjalnej oraz można wskazać pełnomocnika/pełnomocników, którzy w imieniu województwa wezmą udział w Zebraniu Członków Założycieli powołującym spółdzielnię socjalną (to znaczy wskazujemy, komu powierza się wykonanie uchwały). Uchwała taka winna też zawierać uzasadnienie.

Czy istnieją ograniczenia w tworzeniu spółdzielni socjalnej przez jednostki samorządu terytorialnego?

Co do zasady – nie. Istnieją jedynie pewne ograniczenia związane z powoływaniem spółdzielni socjalnych przez województwo. Otóż art. 13 ustawy o samorządzie województwa wskazuje, iż spółdzielnie mogą być tworzone przez samorząd województwa tylko w sferze użyteczności publicznej3.

(3. Ust. 1. W sferze użyteczności publicznej województwo może tworzyć spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne lub spółdzielnie, a także może przystępować do takich spółek lub spółdzielni.)

Zakres działań o użyteczności publicznej wskazany został w ustawie z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej. Celem tych działań jest w szczególności bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych (art. 1 ust. 2 ustawy).

W doktrynie odnoszącej się do działań użyteczności publicznej, wskazuje się na następujące istotne cechy zadań publicznych, które kwalifikują je do zadań ze sfery użyteczności publicznej:

  • są to zadania własne jednostek samorządu terytorialnego służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej,

  • zaspokajane potrzeby mają charakter zbiorowy, tzn. dotyczą wszystkich albo większości lub znaczącej części członków danej wspólnoty (np. opieka społeczna, edukacja),

  • zaspokajanie tych potrzeb odbywa się w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych w sposób nieprzerwany i ciągły4. (4. Katarzyna Kokocińska, Ekspertyza w przedmiocie możliwych wariantów formy prawnej Wielkopolskiego Centrum Ekonomii Solidarności, Poznań, dnia 7 listopada 2011 r.)

Działalność w zakresie użyteczności publicznej charakteryzuje się tym, że skierowana jest na zaspakajanie potrzeb podstawowych i powszechnie odczuwalnych, a wyróżnia ją konieczność ciągłego dostarczania świadczeń, przy jednoczesnej nierównomierności zapotrzebowania na te świadczenia5.

(5. Za: L. Kieres, [w]: Administracyjne prawo gospodarcze, A. Borkowski, A. Chełmoński, M. Guziński, K. Kiczka, L. Kieres, T. Kocowski, Kolonia Limited 2005, s. 328.)

Należy przy tym zwrócić uwagę, iż zadania te powinny obejmować cele województwa, określone w art. 11 ust. 1 ustawy o samorządzie województwa, a więc:

  • pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, a także pielęgnowanie i rozwijanie tożsamości lokalnej,
  • pobudzanie aktywności gospodarczej,
  • podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa,
  • zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń, a także (art. 14 ust. 1 ustawy o samorządzie województwa),
  • przeciwdziałanie bezrobociu i aktywizacja lokalnego rynku pracy.

Nie ma przy tym znaczenia, czy zadania te wykonywane będą na terenie całego województwa, czy tylko w jego części. Jak wskazuje M. Szydło „Skoro w skład wojewódzkiej wspólnoty samorządowej wchodzą mieszkańcy poszczególnych gmin oraz powiatów usytuowanych na terenie danego województwa, to tym samym zadania „o charakterze wojewódzkim” będą polegały na zaspokajaniu także i potrzeb mieszkańców poszczególnych gmin i powiatów (…) Zaspokojenie tych potrzeb ma niewątpliwie znaczenie wojewódzkie”6.

(6. M. Szydło, Komentarz do ustawy o gospodarce komunalnej, Oficyna 2008, System Informacji Prawnej LEX.)

Należy zatem stwierdzić, iż nie istnieją prawne przeszkody w tworzeniu spółdzielni socjalnych przez samorząd województwa, jeżeli zostanie zachowany podstawowy warunek, tzn. spółdzielnia taka działać będzie w sferze użyteczności publicznej, a więc będzie na bieżąco i nieprzerwane zaspokajać zbiorowe potrzeby ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych. Nie ulega wątpliwości, że spółdzielnie socjalne takie usługi świadczą.

Rejestracja spółdzielni socjalnej w krajowym Rejestrze sądowym – krok po kroku:

  1. Właściwy organ organizacji pozarządowej, jednostki samorządu terytorialnego, kościelnej osoby prawnej, podejmuje uchwały o:
    • utworzeniu, wraz z innymi podmiotami, spółdzielni socjalnej;
    • przyjęciu projektu statutu spółdzielni socjalnej;
    • udzieleniu pełnomocnictwa osobom, które w imieniu tych podmiotów wezmą udział w Zebraniu Członków Założycieli Spółdzielni Socjalnej.
  2. Takie same czynności podejmują kolejne podmioty posiadające osobowość prawną, zamierzające utworzyć spółdzielnię socjalną.
  3. Przeprowadza się Zebranie Członków Założycieli, podczas którego Członkowie Założyciele podejmują uchwały o:
    • utworzeniu spółdzielni socjalnej;

Wzór uchwały:

Uchwała Nr 1/../…. z dnia ……………..
Zebrania Członków Założycieli
Spółdzielni Socjalnej „………………………….…….”
w sprawie utworzenia Spółdzielni

Działając na podstawie art. 6 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982 roku Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2003 roku, Nr 188, poz. 1848 z późn. zm.) Członkowie Założyciele Spółdzielni Socjalnej „……………………….….” zebrani w ………………… uchwalają co następuje:

§ 1

Tworzy się Spółdzielnię Socjalną „…………………………………….” z siedzibą w ………………………..,

§ 2

Uprawnionych do głosowania było ....................... (liczba) osób, głosowało (liczba) ................................... osób. Za głosowało .................... osób, ……………………. Było przeciw, ...............Osób wstrzymało się od głosu.

§ 3

Zobowiązuje się wybrany Zarząd Spółdzielni do rejestracji Spółdzielni w Krajowym Rejestrze Sądowym – Rejestrze Przedsiębiorców.

§ 4

Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia. Sekretarz Zebrania Założycieli Przewodnicząca/y Zebrania Założycieli przyjęciu statutu spółdzielni socjalnej;

Wzór uchwały w sprawie przyjęcia statutu:

Uchwała Nr 2/../…. z dnia ………………. Zebrania Członków Założycieli Spółdzielni Socjalnej „…………….……….” w sprawie przyjęcia Statutu Spółdzielni

Działając na podstawie Art. 6 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982 roku Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2003 roku, Nr 188, poz. 1848 z późn. zm.) Członkowie Założyciele Spółdzielni Socjalnej „……………...…….” zebrani w.…………… uchwalają co następuje:

§1

Przyjmuje się Statut Spółdzielni Socjalnej „…………………” z siedzibą w ………………………………………

§2

Uprawnionych do głosowania było …………….(liczba) osób, głosowało ……………….(liczba) osób. Za głosowało ……………… osób, ………………. Było przeciw, ………………. Osób wstrzymało się od głosu.

§3

Wybrany Zarząd Spółdzielni zobowiązuje się rejestracji statutu w Krajowym Rejestrze Sądowym - Rejestrze Przedsiębiorców.

§4

Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia. Sekretarz Zebrania Założycieli Przewodniczący/a Zebrania Założycieli wyborze władz spółdzielni socjalnej;

Ważne: wyboru władz spółdzielni dokonuje się (zawsze) w głosowaniu tajnym. Aby zapewnić tajność głosowania, należy powołać Komisję Skrutacyjną, która przygotuje karty do głosowania i będzie czuwała nad tajnością głosowania.

Wzór uchwały w sprawie wyboru komisji skrutacyjnej:

Uchwała Nr 3/../…. z dnia ……………
Zebrania Członków Założycieli
Spółdzielni Socjalnej „……………………”
w sprawie wyboru Komisji Skrutacyjnej

Działając na podstawie art. 35 § 2 ustawy Prawo spółdzielcze Członkowie Założyciele Spółdzielni Socjalnej „………………………” zebrani w ……….………. uchwalają co następuje:

§1

Do Komisji Skrutacyjnej zgłoszono następujące kandydatury:
1. Pana/i ………………. – przewodnicząca/y, która/y wyraził/a zgodę;
2. Pana/i ………………. – członek/ini, który/a wyraził/a zgodę.

§2

Uprawnionych do głosowania było …………….(liczba) osób, głosowało ………….. (liczba) osób. Za głosowało ……………… osób, ……………………. Było przeciw, ………………. Osób wstrzymało się od głosu.
Pan/i ………………. oraz Pan/i ………………………….. zostali/ły członkami/iniami Komisji Skrutacyjnej.

§3

Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia. Sekretarz Zebrania Założycieli Przewodniczący/a Zebrania Założycieli

Głosowanie i uchwała o wyborze Zarządu:

Wzór uchwały w sprawie wyboru Prezesa Zarządu Spółdzielni

Uchwała Nr 4/../…. z dnia ……………….
Zebrania Członków Założycieli
Spółdzielni Socjalnej „……………..………”
w sprawie wyboru Prezesa Zarządu Spółdzielni

§1

W wyniku głosowania tajnego, zgodnie z protokołem Komisji Skrutacyjnej, powołuje się na funkcję Prezesa Zarządu Spółdzielni Pana/ią ……………………………………………

§2

Do głosowania uprawnionych było …………………(liczba) osób. Wydano ……………………. (liczba odpowiadająca powyższej liczbie) kart do głosowania. Głosowało ……………..……. (liczba) osób. Głosów ważnych oddano …………………..(liczba), głosów nieważnych nie było. W tajnym głosowaniu kandydat/ka uzyskał/a następującą liczbę głosów: Pan/i …………………......……… – ………......……… (liczba) głosów za, ……………….. (liczba) głosów przeciw, …………………… wstrzymało się od głosu.

§3

Zobowiązuje się Zarząd Spółdzielni do rejestracji składu Zarządu w Krajowym Rejestrze Sądowym.

§4

Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia. Sekretarz Zebrania Założycieli Przewodniczący/a Zebrania Założycieli

Takie uchwały podejmuje się w przypadku każdego z członków Zarządu, gdyż art. 49 § 2 Prawa spółdzielczego wskazuje, że Członków zarządu, w tym prezesa i jego zastępców, wybiera i odwołuje, stosownie do postanowień statutu, rada lub walne zgromadzenie.

Komisja skrutacyjna przygotowuje protokoły:

Wzór protokołu z wyboru Prezesa Zarządu Protokół Komisji Skrutacyjnej z wyboru Prezesa Zarządu Spółdzielni Socjalnej „…………..………………….”

Powołana przez Walne Zebranie Założycielskie Spółdzielni Socjalnej „…………… …………………..” Komisja Skrutacyjna ukonstytuowała się w następującym składzie: Pan/i ………………….. – przewodnicząca/y; Pan/i ……………………. – członek/kini. Komisja stwierdza, że na funkcję Prezesa Zarządu zgłoszono kandydaturę Pana/i ……………………….., który/a wyraził/a zgodę. Komisja stwierdza, że do głosowania uprawnionych było ……………….. osób. Wydano ……………………… (liczba) kart do głosowania. Głosowało ……………. (liczba) osób. Głosów ważnych oddano ………..…… (liczba), głosów nieważnych nie było.
Komisja stwierdza, że w wyniku przeprowadzonych tajnych wyborów kandydat/ka otrzymał/a ……………… (liczba) głosów za, ………………(liczba) głosów przeciw, ……………. wstrzymało się od głosu i został/a wybrany/a na funkcję Prezesa Zarządu Spółdzielni Socjalnej „……………”. Na tym Protokół zakończono i podpisano. Podpisy członków Komisji Skrutacyjnej.

Przygotowanie dokumentów w celu rejestracji spółdzielni:

Przygotowuje się i składa odpowiednie dokumenty i formularze do Krajowego Rejestru Sądowego, w celu rejestracji spółdzielni socjalnej:

  1. KRS W5 – Wniosek o rejestrację podmiotu w rejestrze przedsiębiorców wraz z załącznikami:
  2. KRS WK – Organy podmiotu/wspólnicy uprawnieni do reprezentowania spółki,
  3. KRS WM – Przedmiot działalności;

Wszystkie aktualne wzory wniosków i formularzy (to istotne, ponieważ ulegają one częstym zmianom) można znaleźć pod adresem: http://bip.ms.gov.pl/pl/rejestry-i-ewidencje/okrajowy-rejestr-sadowy/formularze-wnioskow-wykorzystywanych-w-krs

Protokół zebrania Członków Założycieli spółdzielni socjalnej;

Wzór Protokołu zebrania Członków Założycieli spółdzielni socjalnej:
Protokół
Zebrania Członków Założycieli
Spółdzielni socjalnej „…………………………………..”

W dniu ………………………...………….. w ………...…………………….….. odbyło się Zebranie Członków Założycieli Spółdzielni Socjalnej „…… ………………………………..……”. Zebranie otworzył/a Pan/i ……………………………………..….. i w imieniu grupy inicjatywnej powitała przybyłych na Zebranie Członków Założycieli oraz gości. Lista obecności Zebrania stanowi Załącznik do niniejszego Protokołu.
Przystąpiono do wyboru przewodniczącego i sekretarza zebrania. Zgłoszono kandydaturę Pani/a …………………………. na przewodniczącą/ego i Pani/a …………………………….……… na sekretarza Zebrania. Kandydatki/ci wyraziły/li zgodę. W wyniku jawnego głosowania obydwie kandydatury zostały przyjęte. Przewodniczącą/ym Zebrania Członków Założycieli został/a Pan/i ………….., a sekretarzem Pan/i ……………………………………………………………..

Przewodnicząca/y przedstawił/a propozycje porządku obrad, który został przyjęty jednomyślnie.

Porządek obrad przedstawia się następująco:

  1. Otwarcie zebrania.
  2. Wybór przewodniczącego i sekretarza Zebrania.
  3. Przyjęcie porządku obrad.
  4. Podjęcie uchwały w sprawie utworzenia Spółdzielni Socjalnej „……… ……………………”.
  5. Podjęcie uchwały w sprawie przyjęcia statutu Spółdzielni Socjalnej „……………….…….”.
  6. Powołanie Komisji Skrutacyjnej.
  7. Wybór organów statutowych Spółdzielni – Zarządu.
  8. Sprawy różne – wolne wnioski. 9. Zakończenie obrad.

Ad. 4. Przystępując do realizacji tego punktu porządku obrad, Przewodnicząca/y stwierdził/a, że na listę Członków Założycieli wpisało się ………………….. (liczba) osób prawnych (poprzez swoich pełnomocników), w zgodzie z art. 4 ust. 2 pkt. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2006 roku o spółdzielniach socjalnych, a następnie przedstawiła zebranym projekt uchwały w przedmiocie powołania Spółdzielni Socjalnej „…………………………………………………” z siedzibą w …………………………………………………………. Zebrani przedstawiciele ………………………..……… oraz …………………….………… przystąpili do głosowania nad uchwałą nr 1/…./…… w sprawie utworzenia Spółdzielni Socjalnej „………………………………….…….”. Uprawnionych do głosowania było …………………… (liczba) osób, głosowało ……………………. (liczba) osób. Za przyjęciem uchwały głosowało ……………………… (liczba) osób, nikt nie był przeciw, nikt nie wstrzymał się od głosu. Przewodnicząca/y stwierdził/a, iż uchwała o powołaniu Spółdzielni Socjalnej „………………………….…………….” została podjęta. Uchwała stanowi załącznik do niniejszego Protokołu.

Ad. 5. Następnie przewodnicząca przedstawiła zebranym przygotowany przez Grupę Inicjatywną projekt statutu Spółdzielni Socjalnej „………………………..……….” i otworzyła dyskusję nad jego treścią. Uczestnicy Zebrania zgłosili pytania, wywiązała się dyskusja dotycząca tych kwestii. Nie wniesiono propozycji zmian. Zebrani przedstawiciele ………………………………….. (nazwa podmiotu założycielskiego 1) oraz ………………………………………………………. (nazwa podmiotu założycielskiego 2) przystąpili do głosowania nad uchwałą nr 2/…../…….. w sprawie przyjęcia statutu Spółdzielni Socjalnej „…………………………………………..…….”. Uprawnionych do głosowania było ………………………. (liczba) osób, głosowało ………………………. (liczba) osób. Za przyjęciem uchwały głosowało ………………….…….. (liczba) osób, nikt nie był przeciw, nikt nie wstrzymał się od głosu. Przewodnicząca/y stwierdził/a, iż uchwała o przyjęcia statutu Spółdzielni Socjalnej „………….……….………..” została podjęta. Uchwała stanowi załącznik do niniejszego Protokołu.

Ad. 6. Przystąpiono do wyboru Komisji Skrutacyjnej.
Do Komisji Skrutacyjnej zgłoszono następujące kandydatury: ……………………. – przewodnicząca/y; ……………………… – członek/kini. Kandydaci/tki wyrazili/ły zgodę. Przystąpiono do głosowania. Uprawnionych do głosowania było ………………… ………… (liczba) osób. Głosowało ………………………..(liczba) osób. Kandydaci/tki otrzymali/ły następującą liczbę głosów: Pan/i ………………………………… – …………………………(liczba) głosów za, ………… ……….(liczba) głosów przeciw, …………………… (liczba) osób wstrzymało się od głosu; Pan/i ……………………………. – ………………(liczba) głosów za, …… ……….(liczba) głosów przeciw, …………………… (liczba) osób wstrzymało się od głosu i zostali wybrani do Komisji Skrutacyjnej.

Ad. 7. Przystąpiono do wyboru Zarządu Spółdzielni. Na funkcję Prezesa Zarządu zgłoszono kandydaturę Pana/i ……… ……………, który wyraził zgodę. Komisja Skrutacyjna przeprowadziła tajne wybory i przygotowała Protokół. Uprawnionych do głosowania było ……………………..……. (liczba) osób. Głosowało ……………………….. (liczba) osób. Za kandydaturą oddano ……………………… (liczba) głosów za, nikt nie był przeciw, nikt nie wstrzymał się od głosu. W wyniku przeprowadzonych tajnych wyborów na funkcje Prezesa Zarządu został/a wybrany/a Pan/i ……………………………………………… Uchwała oraz Protokół Komisji Skrutacyjnej z wyboru Prezesa Zarządu stanowi Załącznik do niniejszego Protokołu. Następnie przystąpiono do wyboru Wiceprezesa Zarządu. Zgłoszono kandydaturę Pana/i ………………………, który/a wyraził/a zgodę. Komisja Skrutacyjna przeprowadziła tajne wybory i przygotowała Protokół. Uprawnionych do głosowania było ……………………. (liczba) osób. Głosowało ………………. (liczba) osób. Za kandydaturą oddano…………….. głosów za, nikt nie był przeciw, nikt nie wstrzymał się od głosu. W wyniku przeprowadzonych tajnych wyborów na funkcje Wiceprezesa Zarządu został/a wybrany/a Pan/i ………......… Uchwała oraz Protokół Komisji Skrutacyjnej z wyboru Wiceprezesa Zarządu stanowi Załącznik do niniejszego Protokołu.
Następnie przystąpiono do wyboru Członka Zarządu. Zgłoszono kandydaturę Pana/i ……………….., który/a wyraził/a zgodę. Komisja Skrutacyjna przeprowadziła tajne wybory i przygotowała Protokół. Uprawnionych do głosowania było ……………………….. (liczba) osób. Głosowało …………………….. (liczba) osób. Za kandydaturą oddano …………………… (liczba) głosów za, nikt nie był przeciw, nikt nie wstrzymał się od głosu. W wyniku przeprowadzonych tajnych wyborów na funkcje Członka Zarządu został/a wybrany/a Pan/i …………………………………………. Uchwała oraz Protokół Komisji Skrutacyjnej z wyboru członka Zarządu stanowi Załącznik do niniejszego Protokołu.

Ad. 8. Przewodnicząca/y zapytał/a, czy zebrani mają do wniesienia jakieś sprawy w punkcie Sprawy różne – wolne wnioski. Zebrani nie wnieśli żadnych spraw ani wniosków.

Ad. 9. Wobec wyczerpania porządku obrad Zebrania Założycieli Przewodnicząca/y zamknął/ęła obrady.

Sekretarz Zebrania Założycieli Przewodnicząca/y Zebrania Założycieli
Lista obecności Zebrania Założycieli;
Uchwała o powołaniu spółdzielni socjalnej;
Uchwała o przyjęciu statutu spółdzielni socjalnej;
Uchwały o wyborze władz spółdzielni wraz z protokołami Komisji Skrutacyjnej;
Protokoły odpowiednich zebrań/zgromadzeń organów podmiotów tworzących spółdzielnię socjalną wraz z uchwałami (np. Uchwała Miasta, Uchwała Walnego Zebrania Członków Stowarzyszenia);
Pełnomocnictwa dla osób biorących udział w Zebraniu Członków Założycieli; Statut spółdzielni socjalnej, Tytuł prawny do lokalu będącego siedzibą organów spółdzielni (np. umowa użyczenia lub najmu lokalu);

6. Po stwierdzeniu prawidłowości wniosku sąd rejestrowy dokonuje wpisu w rejestrze (w tym momencie spółdzielnia nabywa osobowość prawną) oraz nadaje NIP oraz nr REGON

7. Po wpisaniu do Krajowego Rejestru Sądowego spółdzielnia może rozpocząć działalność.

Podsumowanie

Spółdzielnie socjalne tworzone i prowadzone przez osoby prawne, w tym w szczególności przez samorządy, to coraz popularniejsza forma prowadzenia działań reintegracyjnych na rzecz osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Za taką formą prowadzenia przedsiębiorstwa społecznego przemawia wiele argumentów, w tym w szczególności trwałość tego rozwiązania, wzmocnienie instytucjonalne przez jednostki samorządu terytorialnego, wykorzystanie ich potencjału oraz wydatna pomoc państwa i Unii Europejskiej w jego prowadzeniu. Samorządy coraz częściej dostrzegają te korzyści. Nie bez znaczenia jest też fakt wsparcia spółdzielni socjalnych oraz samorządu przez certyfikowane ośrodki wsparcia ekonomii społecznej. Dodatkowo spółdzielnie takie często wypełniają lukę w świadczeniu usług użyteczności publicznej na rzecz lokalnej społeczności, której nie mogą wypełnić podmioty wolnego rynku czy instytucje państwowe. Spółdzielnie socjalne prowadzone przez samorządy realizują wysokiej jakości usługi opiekuńcze, usługi z zakresu szeroko pojętej gospodarki komunalnej (np. prowadzą punkty segregacji odpadów czy świadczą usługi gospodarowania terenami zielonymi), prowadzą żłobki, przedszkola lub świadczą usługi cateringowe dla placówek oświatowych albo dla osób starszych. Zdaniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej działania te oraz współpracę jednostek samorządu terytorialnego ze spółdzielniami socjalnymi należy rozszerzać tak, by w niedalekiej przyszłości znacząco zwiększyć udział sektora gospodarki społecznej w rynku pracy oraz dostarczać coraz więcej wysokiej jakości usług na rzecz społeczności lokalnych.

 

PRZEJDŹ DO ROZDZIAŁU TRZECIEGO